Podział majątku – Jak się wzajemnie nie okradać!
Czym jest majątek w małżeństwie i jak on się dzieli?
Majątek tworzą aktywa i pasywa. Należy więc stwierdzić, że w skład majątku wchodzą wszelkie nabyte dobra oraz długi.
Majątek dzieli się na:
1. Majątek wspólny
W polskich małżeństwach z reguły obowiązuje wspólność majątkowa. Małżonkowie jednak mają możliwość podpisania przed lub w trakcie małżeństwa rozdzielności majątkowej tzw. intercyzy. Wspólność majątkowa jest tym, co zostało nabyte w czasie trwania małżeństwa wspólnie przez obojga małżonków lub przez każdego z osobna. Majątek wspólny obejmuje między innymi wynagrodzenie za pracę (nie wliczając w to zdobytej premii) każdego z małżonków, środki zgromadzone z funduszu emerytalnego każdego z małżonków, składki na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
2. Majątek osobisty
W skład majątku osobistego wchodzi wszystko to, co nabyliśmy przed zawarciem związku małżeńskiego. Wszelkie przedmioty majątkowe, które nie wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków, zostały enumeratywnie wyliczone w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Art. 33.
Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
<span”>przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
<span”>prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.”
Spadki i darowizny wchodzą w skład majątku osobistego pod warunkiem, że darczyńca tak postanowił. Spadek może być zapisany tylko i wyłącznie na żonę i w ten sposób wchodzi on w skład jej majątku osobistego. Podobnie spadek może być zapisany jedynie na męża, co sprawia, że darowizna wchodzi w skład jego majątku osobistego. Darczyńca może jednak postanowić, że jego spadek / darowizna ma wchodzić w skład majątku wspólnego lub rozdzielić darowiznę zarówno na żonę, jak i na męża, co powiększyłoby ich majątek osobisty. Wszelkie premie w pracy, odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, prawa autorskie, surogacja (czyli zastąpienie jednego majątku drugim) itp., wchodzi w skład majątku osobistego.
Czym jest intercyza?
Intercyza – inaczej rozdzielność majątkowa – jest umową małżeńską, w której żona i mąż mogą wprowadzić rozdzielność majątkową w sposób ogólny lub rozszerzony. Intercyza musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Należy pamiętać, że każda inna forma zawarcia intercyzy nie będzie ważnym dokumentem. Ponadto, każda zmiana, jaką chcemy zawrzeć w intercyzie, także musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Intercyzę można zawrzeć zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i w trakcie jego trwania.
Podział majątku
Podział majątku można rozstrzygnąć na 3 sposoby:
-
poprzez umowny podział majątku.
-
jeżeli majątek nie jest znaczny, sprawa nie jest skomplikowana, a małżonkowie są zgodni – sąd może go zarządzić przy rozwodzie.
-
poprzez podział majątku przy kolejnej rozprawie sądowej
Niezależnie od wybranego sposobu podziału majątku, najlepiej dokonać go z udziałem prawnika. Przy podziale majątku należy wprowadzić rozdzielność między małżonkami także w formie aktu notarialnego. Następnie dokonuje się podziału majątku wspólnego, oba te dokumenty można załatwić przy jednej wizycie u notariusza. Przy podziale majątku – jeżeli nie jest zawarta intercyza – do podziału należy cały majątek wspólny. Wniosek o podział majątku sądownie można złożyć zaraz po zakończonej rozprawie rozwodowej, wskazując przedmioty wchodzące w skład majątku wspólnego do podziału. Istotny jest fakt, że podziału majątku można domagać się do 10 lat po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego. Po tym czasie następuje przedawnienie i małżonek nie ma prawa domagać się podziału majątku. Decydując się na ten sposób podziału majątku, należy pamiętać o dodatkowych kosztach związanych z powołaniem biegłego.
Małżonkowie mogą w łatwy, prosty i szybki sposób podzielić się wszelkimi ruchomościami oraz gotówką. Problem pojawia się jednak przy podziale nieruchomości. Kwestia podziału lokali mieszkalnych stanowi najczęściej pojawiający się w trakcie podziału majątku kłopot. Najwygodniejszym sposobem na rozstrzygnięcie tego sporu jest sprzedanie mieszkania i podział po połowie. Jednakże powszechną praktyką jest zatrzymanie lokalu przez jednego z małżonków. Taka sytuacja jest możliwa pod warunkiem, że małżonek, który postanowił zatrzymać mieszkanie lub dom, spłaci drugiego małżonka. Spłata zazwyczaj stanowi połowę wartości lokum, jednak nie zawsze małżonek jest w stanie uzbierać taką kwotę. Sprawy się komplikują, gdy mieszkanie jest objęte spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu. W tym przypadku należy dążyć do zmiany treści umowy, gdyż tego typu lokale funkcjonują wyłącznie w odniesieniu do małżeństwa. Może się zdarzyć, że po rozwodzie mieszkanie zostaje do dyspozycji obu małżonków. Większość mieszkania jest przeznaczona rodzicowi, który dostał sprawowanie opieki nad dziećmi. Kolejną kwestią sporną przy podziale majątku jest wspólny kredyt. Koniec małżeństwa nie oznacza końca wspólnych długów, a małżonkowie dalej muszą zmagać się ze wspólnym spłacaniem rat kredytu. Pytania, jakie należy postawić w takiej sytuacji, są następujące: czy jedna ze stron samodzielnie zaciągnęła zobowiązanie, czy udział w tym miała również druga strona? Czy w trakcie samodzielnego zaciągania zobowiązania przez jednego z małżonków drugi miał tego świadomość i wyraził na to stosowną zgodę?
Pod uwagę należy również wziąć fakt, iż małżonkowie odpowiadają wspólnie tylko i wyłącznie za zobowiązania zaciągnięte w trakcie trwania wspólności majątkowej. Zobowiązania zaciągnięte przed zawarciem małżeństwa lub w trakcie separacji, a tym bardziej po rozwodzie, nie stanowią wspólnych długów. Oznacza to, że każda ze stron samodzielnie odpowiada za zaciągnięte przez siebie kredyty. Aby wierzyciel mógł pociągać do odpowiedzialności byłego małżonka, należy mu udowodnić, że w czasie, w którym zostały zaciągnięte zobowiązania, strony były już po ślubie oraz że obie strony były świadome zaciągania kredytu przez małżonka.
Prawo nie definiuje jednak od jakiej wysokości kredyt / pożyczka musi być udzielana za zgodą współmałżonka. Wedle kodeksu cywilnego współmałżonek może sam podejmować decyzje dotyczące finansów w ramach zwyczajnego gospodarowania budżetem domowym.
W jaki sposób wygląda spłata takich należności? Były małżonek ma prawo złożyć wniosek do sądu o zdjęcie z niego obowiązku spłaty kredytu między innymi w sytuacji, w której przy zaciąganiu długu jedna ze stron działała na szkodę drugiej strony (zaciągając pożyczkę, małżonek zdawał sobie sprawę, że raty będą na tyle wysokie, że nie wystarczy środków na pokrycie bieżących wydatków), jeżeli zaciągnięty kredyt znacznie przekracza możliwości kredytowe, jeżeli zobowiązanie zostało zaciągnięte w bankach (w sytuacji, gdy kredyt nie opiewa na wysokie kwoty), parabankach czy były to tzw. chwilówki. Tego rodzaju długi nie mogą być również finansowane z całego wspólnego majątku. Jeżeli jednak kredyty były zaciągane w pełnej świadomości obu małżonków i nie dojdzie między nimi do porozumienia w spłacie zaciągniętych zadłużeń – wierzyciele decydują, w jaki sposób zostanie spłacony dług. Jeżeli zadłużenie zostanie wyegzekwowane tylko od jednej strony, ma ona prawo do złożenia pozwu o roszczenie regresowe, które polega na domaganiu się zwrotu połowy spłaconego przez niego długu.
Podział majątku przy wcześniejszym zawarciu intercyzy
W przypadku gdy podpisaliśmy umowę majątkową małżeńską, przy podziale majątku nie musimy kierować sprawy do sądu, gdyż wszelkie ustalenia zostały zawarte w intercyzie oraz w ewentualnych aneksach, które mają formę aktu notarialnego. W takim przypadku podział majątku został już dokonany.
