Ustawa o obronie Ojczyzny – zmiany i najważniejsze kwestie
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 18 marca 2022 r. podpisał ustawę z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. Celem przyjętej regulacji, jak wskazuje jej preambuła, było pragnienie zagwarantowania wszystkim, którzy realizują obowiązek obrony ojczyzny, jak najlepszych warunków. W szczególności ustawodawca miał na myśli interes żołnierzy pełniących służbę wojskową dla dobra Rzeczypospolitej Polskiej. Przedmiotowa ustawa dokonuje istotnych zmian w systemie prawa wojskowego. Dość powiedzieć, że doprowadziła ona do uchylenia 14 aktów normatywnych oraz zmiany wielu innych. Kwestia wprowadzonych zmian zatem może stanowić niemały problem interpretacyjny, wobec czego warto skontaktować się z prawnikiem wojskowym, który rozwieje wszelkie wątpliwości.
Nowy Rodzaj Sił Zbrojnych RP
Wśród najważniejszych kwestii należy wymienić utworzenie nowego rodzaju sił zbrojnych – Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni, które stanowić mają specjalny komponent armii powołany do realizacji działań w cyberprzestrzeni. Z perspektywy kandydatów do służby w tych wojskach istotne jest to, że zasady rekrutacji, zgodnie z zapowiedziami, mają być prostsze, gdyż jak wskazują osoby zaangażowane w przygotowanie projektu ustawy, jej głównym zadaniem będzie działalność przestrzeni internetowej. W związku z czym determinujące znaczenie, w procesie rekrutacji, będę miały umiejętności cybernetyczne, a nie predyspozycje fizyczne. Rozwiązanie to umożliwi podjęcie służby przez osoby, które dotychczas nie miały takiej możliwości. Wystarczy choćby tutaj wspomnieć o osobach z niepełnosprawnościami, które to tego prawa były praktycznie pozbawione.
Świadczenie motywacyjne
Kolejny ważnym aspektem ustawy są zmiany dotyczące uposażeń i innych należności żołnierzy zawodowych. Celem regulacji, jak wskazują autorzy, jest zachęcenie młodych ludzi do podjęcia służby w wojsku oraz stworzenie warunków, by żołnierze z wojska nie odchodzili. Dlatego też, istotne znaczenie, z punktu widzenia żołnierzy zawodowych, mają korzystniejsze rozwiązania mieszkaniowe, podwyżki uposażeń zapowiedzenie przez Ministra Obrony Narodowej oraz świadczenie motywacyjne. To ostatnie stanowi swoiste novum. Zgodnie z intencją ustawodawcy będzie ono przysługiwało żołnierzom zawodowym po osiągnięciu 25 lat służby wojskowej w wysokości 1500 zł albo po 28 latach i 6 miesiącach służby w wysokości 2500 zł. Jak widać, świadczenie to może powodować istotny wzrost otrzymywanego wynagrodzenia. Przy czym, podkreślić należy, że nie jest ono dodatkiem o charakterze stałym i nie będzie wchodzić w skład uposażenia stanowiącego podstawę obliczania należności pieniężnych z tytułu zwolnienia ze służby. Artykuł 449 i nast. szczegółowo regulują warunki jego przyznania. Niemniej jednak decyzja w tym przedmiocie należy do dowódcy jednostki. Na marginesie pragniemy jedynie dodać, że szczególne warunki, wysokość i tryb przyznawania innych dodatków, zostaną określone przez Ministra Obrony Narodowej w stosownych rozporządzeniach.
Perspektywy rozwoju dla korpusu szeregowych
Z punktu widzenia korpusu szeregowych znaczącą zmianą jest wprowadzenie nowego stopnia wojskowego – starszego szeregowego specjalisty. Dotychczas awans ze stopnia szeregowego był trudny. Wprowadzona regulacja umożliwia docenienie doświadczenia zdobytego przez szeregowych i starszych szeregowych, którzy dotychczas mieli problem z awansem. Ustawa wspiera również rozwój zawodowy żołnierzy. Aktualnie szeregowi i podoficerowie ubiegając się o miejsca na kursach, rywalizują z „cywilami”. Przepisy wprowadzają m.in. pierwszeństwo udziału w odpowiednich kursach dla żołnierzy zawodowych, którzy posiadają odpowiednie kompetencje i doświadczenie. Ponadto celem zmian jest uelastycznienie awansów dla szeregowych i podoficerów. Realizując ten zapis, ustawodawca zdecydował się przypisać kilka stopni wojskowych do etatu umożliwiając tzw. „awans liniowy” na tym samym stanowisku i zwiększenie możliwości zdobycia doświadczenia na tym samym etacie.
Koniec służby kontaktowej
Kontynuując, niejako, wątek szeregowych przypominamy, że w poprzednio obowiązującym stanie prawnym żołnierze zawodowi pełnili czynną służbę, jako kontraktową albo stałą. W przypadku wspomnianego korpusu w zdecydowanej mierze była to jednak ta pierwsza. Ze względu na charakter służby kontaktowej związany z brakiem pewności kontynuacji stosunku oraz dużą rotacją kadr ustawodawca zdecydował się na jej likwidację. Zgodnie z art. 790 ustawy żołnierze, którzy pełnili służbę kontaktową w dniu wejścia w życie ustawy, stają się, z mocy prawa, żołnierzami zawodowymi w jej rozumieniu tj. służby stałej z zachowaniem ciągłości służby. Jeśli nie chcą wywołać takiego skutku to w terminie 14 dni od dnia wejścia w życie ustawy, muszą złożyć rezygnację. Na tym polu mogą rodzić się jednak liczne wątpliwości na linii żołnierz – dowódca jednostki, zatem warto zdecydować się na konsultację z radcą prawnym, który doradzi oraz pomoże rozwiązać powstałe problemy.
Dobrowolna służba wojskowa
Pozytywne odczucia w społeczeństwie może budzić możliwość odbycia dobrowolnej służby wojskowej. Ustawa reguluje zasady pełnienia służby wojskowej przez ochotników. Dobrowolna zasadnicza służba wojskowa będzie mogła być pełniona przez 12 miesięcy. Pierwszy okres to 28-dniowe szkolenie wojskowe zakończone przysięgą wojskową i wydaniem książeczki wojskowej. Po jego zakończeniu realizowane będzie przez 11 miesięcy szkolenie specjalistyczne. Przy czym w stosunku do absolwentów szkół ponadpodstawowych, których program zawierał elementy związane z obronnością, okresy te mogą zostać skrócone.
Osoby odbywające dobrowolną zasadniczą służbę wojskową otrzymywać będą uposażenie w wysokości najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego. W związku z przewidzianym rozwiązaniem nasuwają też liczne trudności dla pracodawców. Jak choćby fakt, że pracownik, który odbywa szkolenie w czasie pełnienia dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, ma prawo do urlopu bezpłatnego za ten okres i co ważne – zachowuje w tym czasie wszystkie swoje prawa pracownicze z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Ponadto, z pracownikiem, który odbywa służbę wojskową, nie można rozwiązać umowy, chyba że wyrazi on na to zgodę. Wyjątkiem są umowy na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy oraz wypowiedzenia z winy pracownika, upadłości lub likwidacji zakładu pracy, zwolnień grupowych. Ponadto Pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.
Zmiany w administracji wojskowej
Wśród zagadnień budzących największe wątpliwości, wśród ekspertów, należy wymienić likwidacje Wojewódzkich Sztabów Wojskowych i Wojskowych Komend Uzupełnień i zastąpienie ich Wojskowymi Centrami Rekrutacji. Uwzględniając fakt, że pracownicy tych pierwszych zostaną zatrudnieni w tych ostatnich, zmianę tę należy uznać za niepotrzebną i wprowadzającą zbędny chaos.
Zmiany niedotyczące żołnierzy zawodowych
Z punktu widzenia „przeciętnego”, niezwiązanego z armią, obywatela znaczenie, z pewnością, ma fakt, iż ustawa nie przywraca obowiązkowej służby wojskowej. Czego wielu Polaków mogło się obawiać. Zwiększy się za to wiek, z 55 do 60 lat, osób zdolnych do służby wojskowej w czasie mobilizacji lub wojny. Co ma niebagatelne znaczenie w obliczu aktualnie sytuacji geopolitycznej i perspektywy jej zmiany.
Na koniec pragniemy wskazać, że uchwalenie ustawy to dopiero pierwszy z kroków, jaki podjął ustawodawca, zmierzających do zreformowania polskiej armii. Z przekazu płynącego z resortu obrony narodowej wynika, że celem wykonania ustawy zostanie przygotowane blisko 160 aktów wykonawczych. Dotychczasowe, zasadniczo, będą obowiązywać przez 18 miesięcy od wejścia w życie ustawy. Choć będą wyjątki i część z regulacji wejdzie w życie wcześniej jak np. te dotyczące dodatków motywacyjnych czy o wojskowych centrach rekrutacyjnych. Dlatego też pragniemy podkreślić, że przedstawione opracowanie ma charakter fragmentaryczny i doraźny, a dopiero analiza konkretnego stanu faktycznego przez radcę prawnego do spraw wojskowych, w oparciu o zmienione przepisy prowadzić może do przedstawienia konkretnych rozwiązań.
